หัตถกรรมจักสานจากวัสดุธรรมชาติในปัจจุบันดีไซน์สวยงาม ทันสมัย ทั้งมีสตอรี่น่าสนใจชวนติดตาม “เครื่องจักสาน” นับเป็นงานศิลปหัตถกรรมที่มีมนต์เสน่ห์ ถ่ายทอดภูมิปัญญา ความชาญฉลาดการเลือกสรรวัตถุดิบที่จะนำมาใช้ นำมาดัดแปลงสร้างสรรค์ ทั้งบอกเล่าคุณค่าทางศิลปะ
ด้วยความหลากหลายของวัสดุธรรมชาติในงานจักสาน วัตถุดิบเด่นๆของแต่ละท้องถิ่น “ไม้ไผ่” เป็นหนึ่งในวัสดุจักสานสำคัญ วัสดุจักสานที่โดยมากจะถูกนึกถึง “เครื่องจักสานไม้ไผ่” ยังเป็นหัตถกรรมเก่าแก่ นำมาสร้างสรรค์งานจักสานดีไซน์ได้หลากหลายรูปแบบ โดยมีการใช้กันมายาวนาน
ไม้ไผ่ ปลูกขึ้นได้แทบทุกพื้นที่ ทั้งมีไผ่หลายชนิดที่นำมาสร้างสรรค์ในงานจักสาน ส่วนหนึ่งจากหนังสือวัฒนธรรม วิถีชีวิตและภูมิปัญญา โดยกรมส่งเสริมวัฒนธรรมให้ความรู้ เล่าถึงเครื่องจักสานไม้ไผ่ โดยเครื่องจักสานคือสิ่งของเครื่องใช้ต่างๆที่นำไม้ไผ่ หวาย กระจูด ใบตาล ย่านลิเภาฯลฯ มาจัก เป็นเส้น เป็นริ้ว เรียกตอก แล้ว สาน สอดขัดกันระหว่างเส้นตั้งและเส้นนอนหรือขัดกันในแนวทแยงเป็นแผ่น เป็นแผงหรือรูปทรงต่างๆตามการใช้สอย
การแปรรูปไม้ไผ่เป็นภูมิปัญญาอย่างหนึ่งของการจักสาน โดยทั่วไปจะใช้ไม้ไผ่เนื้อหนาตัดมาทั้งลำแล้วทอน เป็นท่อนตามความยาวของตอกที่จะใช้สาน ผ่าออกเป็นซีกแล้วจักเป็นเส้นบางๆ เหลาให้เรียบ เพื่อให้เหมาะกับภาชนะเครื่องใช้ต่างๆ โดยจุดหมายหลักของการทำเครื่องจักสานเพื่อประโยชน์การใช้สอย รูปทรง จึงถูกกำหนดจากการนำไปใช้งาน อย่างเช่น เครื่องใช้ คุตีข้าว ทางภาคเหนือ เป็นภาชนะจักสานขนาดใหญ่ เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณสองถึงสามเมตร ใช้สำหรับฟาดข้าวให้หลุดจากรวง การสานจึงต้องสานให้ปากกว้าง ก้นนูนเล็กน้อย
หากเป็นตะแกรงช้อนปลา ถ้าใช้ช้อนปลาขนาดเล็ก ตาจะถี่ แต่หากเป็นปลาตัวใหญ่ การสานจะยกขอบสูง สานสร้างให้มีขนาดใหญ่ขึ้น หรือเครื่องใช้ที่เอื้อต่อการใช้งานทางน้ำอีกหลายประเภทจะมีรูปแบบการสาน การประดิษฐ์ ที่ต่างกัน วัฒนธรรมความเป็นอยู่ของแต่ละภูมิภาคจึงมีผลต่อการประดิษฐ์สร้างสรรค์เครื่องจักสานที่ต่างกันไป
“กระติ๊บและก่องข้าวสำหรับใส่ข้าวเหนียวของภาคอีสาน และภาคเหนือ การจักสานจะต่างกันในรายละเอียด กระติ๊บ นิยมสานจากไม้ไผ่สีธรรมชาติไม่มีลวดลาย ส่วนก่องข้าว นิยมทำจากใบลาน หรือไม้ไผ่ มีลวดลาย สีสันสวย ฯลฯ” การจักสานนอกจากแสดงถึงภูมิปัญญาจากวิถีชีวิตของแต่ละชุมชนท้องถิ่น
งานช่างงานจักสานของไทยยังบอกเล่าความประณีต ความพิถีพิถัน รวมถึงการสร้างสรรค์งานดีไซด์ใหม่ๆ อีกหนึ่งงานหัตถศิลป์ไทยที่มีมนต์เสน่ห์ สตอรี่มากด้วยองค์ความรู้.
