อีกหนึ่งสไตล์การถ่ายภาพแนวย้อนยุค อีกมุมภาพที่มากด้วยเรื่องราวน่ารู้หลายมิติ ทั้งนี้ อาจารย์ปริญญา สัญญะเดช สาขาวิชาเทคโนโลยีสื่อดิจิทัลและสื่อสารมวลชน คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลกรุงเทพ ให้ความรู้การถ่ายภาพ พาข้ามเวลาไปในอดีต สัมผัสเสน่ห์ภาพถ่ายสไตล์ย้อนยุคว่า การถ่ายภาพในลักษณะนี้จะเห็นได้ทั้งความเก่าโบราณ ย้อนยุคทั้ง process เห็นได้จากพร็อพ และจากการใช้ดิจิทัล ใช้พร็อพพาย้อนไปในบรรยากาศวันวาน
“ปัจจุบันการถ่ายภาพเราจะพูดกันถึงดิจิทัล แต่หากย้อนกลับไปจะพูดถึงฟิล์ม และก่อนหน้าฟิล์มจะพูดถึงฟิล์มกระจก และถ้าย้อนลึกไปอีก พูดถึงการถ่ายภาพ ดาแกโรไทพ์ (Daguerreotype) สำหรับปัจจุบัน จากที่กล่าวการถ่ายภาพแบบโบราณมีทั้ง กระบวนการ นับแต่กระบวนการถ่ายภาพถึงกระบวนการอัดภาพ
อีกลักษณะหนึ่งเป็น การโพสท่าถ่ายรูป หรือพร็อพถ่ายรูป แบบโบราณ และอีกรูปแบบ ใช้ดิจิทัลใช้พร็อพ สร้างเท็กซ์เจอร์อะไรบางอย่างเพื่อสื่อให้เห็นถึงความเป็นภาพถ่ายย้อนยุค โดยทั้งสามส่วนนี้ เป็นลักษณะที่พบในปัจจุบัน แต่อย่างไรก็ตาม ไม่ว่าจะเป็นในลักษณะใด การถ่ายภาพสไตล์ย้อนยุคยังคงเป็นที่นิยม เป็นไอเดียสร้างสรรค์ถ่ายภาพที่น่าสนใจ ที่ได้รับการตอบรับมาโดยตลอด
“การถ่ายภาพแบบโบราณย้อนยุค บางคนยกเป็นความคลาสสิก ภาพมีความน่าสนใจให้บรรยากาศอะไรบางอย่างที่มากไปกว่าภาพถ่ายสมัยใหม่ การถ่ายภาพในสไตล์นี้มีวิวัฒนาการชวนนึกถึงบรรยากาศห้องภาพในอดีต การทำงานในกระบวนการถ่ายภาพต่าง ๆ ส่วนปัจจุบันก็มีไอเดียสร้างสรรค์มากมาย หลากหลาย ฯลฯ ทำให้ผู้ที่สนใจถ่ายภาพได้เข้าใกล้กับภาพถ่ายสไตล์นี้ ภาพเหล่านี้จึงมีการสร้างสรรค์ กล่าวถึงเสมอ ๆ”
การถ่ายภาพลักษณะนี้เบื้องต้นเป็นการถ่ายภาพให้เหมือนกับภาพถ่ายโบราณ แต่ลึกซึ้งไปกว่านั้นคือการย้อนกลับไปที่กระบวนการทำงานแบบโบราณ กระบวนการแบบดั้งเดิมไม่ว่าจะเป็นการใช้ฟิล์มกระจก ใช้ฟิล์มถ่ายภาพ ฯลฯ โดยส่วนนี้ก็ทำให้เกิดกลุ่มการถ่ายภาพย้อนยุค ด้วยกระบวนการถ่ายภาพย้อนยุคขึ้นมา
อาจารย์ปริญญา อธิบายเพิ่มอีกว่า การถ่ายภาพฟิล์มกระจกในปัจจุบันสามารถเข้าถึงได้ง่ายขึ้น ตำราองค์ความรู้ต่าง ๆ ก็มีให้ศึกษาค้นคว้าเพิ่มเติมมากขึ้น ด้วยเหตุนี้จึงมีการนำฟิล์มกระจกกลับมาย้อนยุคถ่ายภาพ ขณะที่การถ่ายด้วยฟิล์มอาจเป็นเรื่องที่ยากขึ้นด้วยปัจจัยหลาย ๆ อย่าง
จากที่กล่าวการถ่ายภาพก่อนมาถึงกระบวนการฟิล์มกระจก อีกกระบวนการถ่ายภาพที่น่าสนใจคือ ดาแกโรไทพ์ กระบวนการถ่ายภาพเก่าแก่ โดยถึงปีปัจจุบัน กระบวนการถ่ายภาพดังกล่าวผ่านเวลามากว่าสองร้อยปี ซึ่งก็ยังเป็นที่สนใจ โดยช่างภาพในต่างประเทศหลายประเทศยังคงศึกษากระบวนการถ่ายภาพอย่างต่อเนื่อง ซึ่งการถ่ายภาพด้วยกระบวนการนี้จะต้องมีความเชี่ยวชาญ ชำนาญ ภาพที่ได้มีความพิเศษกว่ากระบวนการถ่ายภาพยุคหลัง โดยปัจจุบันก็มีการรวมกลุ่มถ่ายภาพด้วยกระบวนการนี้เช่นเดียวกัน
อาจารย์จากสาขาวิชาเทคโนโลยีสื่อดิจิทัลและสื่อสารมวลชน อาจารย์ปริญญาให้มุมมองเพิ่มถึง การกลับมาของฟิล์มกระจกในปัจจุบัน อีกว่า จากที่กล่าวด้วยกระบวนการที่เข้าถึงอุปกรณ์กล้องที่สามารถหาได้ ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งที่ทำให้ภาพถ่ายฟิล์มกระจกกลับมา อีกทั้งในความน่าสนใจของฟิล์มกระจกเอง ทั้งความคมชัด ขั้นตอนต่าง ๆ ที่มีรายละเอียดล้วนแต่เป็นความพิเศษที่น่าสนใจ น่าหลงใหล มีเสน่ห์ทั้งในเรื่องของโทนภาพ รายละเอียดเล็ก ๆ น้อย ๆ แต่อย่างไรแล้วสิ่งเหล่านี้ก็สามารถเป็นไปได้ในโลกดิจิทัล
การถ่ายภาพฟิล์มกระจก ในทรรศนะมองว่า เป็นความท้าทายทั้งในด้านกระบวนการทำงาน และผู้ถ่ายภาพต้องศึกษาและฝึกฝนการถ่ายภาพเป็นอย่างดี ในความน่าสนใจของฟิล์มกระจกยังให้มุมมองที่ต่างไปจากการถ่ายภาพที่คุ้นเคย และการถ่ายภาพฟิล์มกระจก ถ้าเป็นการบันทึกได้ดี สิ่งนี้จะยังคงอยู่และจับต้องต่อไปได้อีกยาวนาน เป็นหลักฐานสำคัญที่บันทึกเรื่องราวสิ่งต่าง ๆ ที่ผ่านมาได้สมบูรณ์
นอกจากการถ่ายภาพฟิล์มกระจกที่พาย้อนเวลาสู่อดีต การโพสท่าถ่ายรูป หรือพร็อพถ่ายรูป จากที่กล่าวเป็นอีกส่วนหนึ่งที่พาสัมผัสบรรยากาศวันวาน บ้างย้อนยุคกลับไปนับแต่เริ่มมีการถ่ายภาพขึ้นในประเทศ หรืออาจย้อนเวลากลับไปได้ไกลกว่านั้น ย้อนกลับไปในสมัยอยุธยา สุโขทัย ฯลฯ โดยภาพถ่ายบอกเล่าอารมณ์ความรู้สึก ทั้งยังแสดงให้เห็นถึงความสามารถการสร้างสรรค์พร็อพ
การถ่ายภาพสไตล์ย้อนยุคยังเป็นคำตอบอีกหลาย ๆ อย่างให้กับผู้ถ่ายภาพและผู้ที่สนใจ ไม่ว่าจะเป็นความท้าทายในการทำงาน การสื่อสารตนเองออกไปสู่โลกภายนอก หรือการได้ย้อนกลับไปในบรรยากาศที่มีความทรงจำ ประทับใจและยังเป็นไอเดียเป็นคำตอบให้กับผู้ที่สนใจถ่ายภาพได้เปลี่ยนรูปแบบการถ่ายภาพที่ต่างไปจากการถ่ายภาพเดิม ๆ ฯลฯ
ส่วนการถ่ายภาพในสไตล์นี้ จากการศึกษา สังเกตและจากการถ่ายภาพของตนเอง อาจารย์สาขาวิชาเทคโนโลยีสื่อดิจิทัลและสื่อสารมวลชน อาจารย์ปริญญาให้มุมมองปันประสบการณ์ถ่ายภาพ ทิ้งท้ายเพิ่มอีกว่า ภาพในอดีตต้องการความสมบูรณ์ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องแสงเงา การจัดวางภาพจัดองค์ประกอบ สมบูรณ์ลงตัว ละเมียดละไม ฯลฯ
แต่ปัจจุบันถ้าเป็นการถ่ายลักษณะนี้อาจมีอะไรเล็กน้อยที่บ่งบอกถึงการถ่ายภาพผ่านฟิล์มกระจก อย่างเช่น มีขอบฟุ้งมีฝ้าเล็ก ๆ น้อย ๆ ฯลฯ บอกเล่าธรรมชาติของฟิล์มกระจก ต่างจากอดีตหากมีรอยเพียงเล็กน้อยช่างภาพจะใช้พู่กันจีนและหมึกจีนแต่งภาพให้สมบูรณ์ เป็นอีกรูปแบบการสร้างสรรค์ที่บอกเล่าภาพในอดีตกับปัจจุบัน
อาจารย์ปริญญา เล่าต่ออีกว่า จากที่กล่าว ภาพสไตล์นี้มีความท้าทายนับแต่กระบวนการทำงาน การจัดวางภาพ ฯลฯ โดยถ้ามีความสนใจถ่ายภาพย้อนยุคอย่างแท้จริง การได้กลับไปศึกษาภาพถ่ายในอดีต สิ่งที่มีในภาพ ไม่ว่าจะเป็นวิธีการจัดวางภาพ ท่าทาง การมอง ฯลฯ ความเฉพาะตัว อารมณ์ของภาพที่แตกต่างกันไป ฯลฯ ภาพเก่าจะเป็นครูให้ความรู้กับเราได้เป็นอย่างดี
ขณะเดียวกันหากศึกษาลึกต่อไปจะเห็นถึงที่มาของภาพ เห็นถึงความเป็นต้นทาง ซึ่งส่งต่อความรู้ เล่าเรื่องที่น่าศึกษาต่อไปได้อีกมากมาย ไม่ว่าจะเป็นในเรื่องราวทางประวัติศาสตร์วิถีชีวิต วัฒนธรรม เห็นถึงมุมมองการถ่ายภาพของช่างภาพที่หลากหลายขึ้น ฯลฯ
นอกจากนี้ การศึกษาพร็อพ ก็มีความสำคัญ หากนำมาจัดวาง นำมาสร้างสรรค์ได้อย่างถูกต้องจะยิ่งสร้างความสมบูรณ์ให้กับภาพถ่ายสไตล์โบราณย้อนยุค ทั้งนี้บางภาพที่สวยงาม ไม่ได้เกิดจากพร็อพที่อลังการ แต่เกิดจากความเรียบง่ายและถูกต้องซึ่งก็ทำให้เกิดเป็นภาพที่น่าประทับใจดูแล้วไม่เบื่อ ฯลฯ
การถ่ายภาพย้อนยุคในช่วงสิบปีมานี้จะเห็นเด่นชัดและเห็นถึงความสมบูรณ์แบบของภาพเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ ทั้งยังเป็นการถ่ายภาพที่เป็นกิจกรรมควบคู่ไปกับสังคม สร้างเสริมบรรยากาศการท่องเที่ยว สร้างการเรียนรู้ รวมถึงยังชาลเลนจ์ให้กับผู้ที่ชื่นชอบถ่ายภาพได้ทดลองสร้างสรรค์ ถ่ายภาพสไตล์ใหม่ ๆ ที่ต่างไปจากแนวที่ถนัด ฯลฯ โดยส่วนหนึ่งนี้บอกเล่าบรรยากาศการถ่ายภาพ บอกเล่าเสน่ห์ “ภาพถ่ายย้อนยุค”
ภาพที่ให้ความรู้พาย้อนเวลากลับไปในวันวาน.
ภาพโดย อ.ปริญญา สัญญะเดช
พงษ์พรรณ บุญเลิศ
