“นึกย้อนไปถึงตอนลูกยังเล็ก ซึ่งสมัยนั้นเราก็ไม่ได้ใช้ผ้าอ้อมเด็กให้กับลูก แต่เป็นกางเกงสำหรับเด็กที่สามารถกันปัสสาวะซึมได้ จึงมีไอเดียว่าน่าจะทำได้ เพียงแต่ขยายไซซ์ให้ใหญ่ขึ้น เพื่อให้ผู้ใหญ่ใช้ได้…“ …นี่เป็นส่วนหนึ่งจากคำบอกเล่าของ พยาบาล ที่ชื่อ ไพลิน ตั้งศรีวงศ์ ซึ่งเป็นผู้ที่สร้างสรรค์ “นวัตกรรมผ้าอ้อม“ เพื่อใช้ “ช่วยเหลือผู้ป่วยสูงอายุที่ขาดความพร้อมด้านกำลังทรัพย์” ได้อย่างน่าสนใจ ซึ่งวันนี้ “ทีมวิถีชีวิต” เชิญชวนมาดูกันถึงเรื่องราวนี้…
ไพลิน ตั้งศรีวงศ์ คนนี้ เธอเป็นพยาบาลวิชาชีพชำนาญการพิเศษ กลุ่มงานบริการด้านปฐมภูมิและองค์รวม โรงพยาบาลวังทองอ.วังทอง จ.พิษณุโลกซึ่งโรงพยาบาลแห่งนี้นั้น เมื่อเร็ว ๆ นี้ทางคณะสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติหรือ สปสช. นำโดย ทพ.อรรถพร ลิ้มปัญญาเลิศ รองเลขาธิการพร้อมด้วย ทพ.สันติ ศิริวัฒนไพศาล ผอ.สปสช. เขต 2 พิษณุโลก ก็ได้เข้าเยี่ยมชมการดำเนินงาน รวมถึงกรณีนวัตกรรมผ้าอ้อม ที่เป็น “ผ้าอ้อมผู้ใหญ่แบบซักได้” ซึ่งทางพยาบาล ไพลิน ได้สร้างสรรค์ขึ้นโดยทางองค์การบริหารส่วนตำบลวังทองสนับสนุนโครงการ
’ผ้าอ้อมผู้ใหญ่ซักได้ เป็นสิ่งประดิษฐ์ที่ถูกคิดค้นขึ้นเพื่อมอบให้กับผู้ป่วยติดเตียงและติดบ้านที่ไม่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้“ …เป็นการระบุจากทาง สมพร ทัดแพ นายกองค์การบริหารส่วนตำบลวังทอง
ทั้งนี้ ตั้งแต่หลังวันที่ 2 พ.ค. 2565 เป็นต้นมา ทางคณะกรรมการหลักประกันสุขภาพแห่งชาติได้มีมติเห็นชอบให้ “ผ้าอ้อมผู้ใหญ่ และแผ่นรองซับการขับถ่าย” เป็นสิทธิประโยชน์ด้านการสร้างเสริมสุขภาพและป้องกันโรค ที่ครอบคลุมคนไทยทุกสิทธิหลักประกันสุขภาพ ผ่านกลไกที่เรียกว่า “กองทุนสุขภาพตำบล” โดยสิทธิประโยชน์นี้เป็นการช่วยผู้สูงอายุติดบ้าน ติดเตียง รวมถึงผู้พิการ และผู้มีปัญหาเรื่องการกลั้นขับถ่าย ด้วยผ้าอ้อมผู้ใหญ่และแผ่นรองซับ 3 ชิ้นต่อวัน อันจะเป็นการช่วยลดภาระค่าใช้จ่ายให้แก่ประชาชน ขณะที่ก่อนหน้าที่บอร์ด สปสช.จะบรรจุเรื่องนี้ลงในชุดสิทธิประโยชน์ ในส่วนของท้องถิ่นก็ได้มีการดำเนินงานในประเด็นดังกล่าวนี้อยู่บ้างแล้ว รวมถึงกรณีการใช้ “นวัตกรรมผ้าอ้อม” อย่าง “ผ้าอ้อมผู้ใหญ่ซักได้”
โฟกัสกันที่ ไพลิน ตั้งศรีวงศ์ พยาบาลวิชาชีพชำนาญการพิเศษ กับกรณี “ผ้าอ้อมผู้ใหญ่ซักได้” เธอบอกเล่าว่า… เธอทำงานดูแลผู้สูงอายุ และผู้ที่มีภาวะพึ่งพิง ผ่านกองทุนระบบการดูแลระยะยาวด้านสาธารณสุขสำหรับผู้สูงอายุที่มีภาวะพึ่งพิง (Long Term Care : LTC) ของสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติอยู่แล้ว ทำให้ได้เห็นถึงกรณีการดูแลผู้ป่วยที่มีปัญหาเรื่องการขับถ่ายไม่สะดวก กลั้นอุจจาระ-ปัสสาวะไม่ได้ ซึ่งแน่นอนว่าหากผู้ป่วยต้องอยู่ในสภาพดังกล่าวโดยไม่มีความสะอาด ก็จะยิ่งทำให้สุขภาพยํ่าแย่ลง โดยผู้ป่วยส่วนใหญ่ก็ไม่ได้มีฐานะการเงินที่ดีมากนัก ขณะที่ก่อนหน้านี้งบประมาณจากกองทุน LTC ที่ใช้ดูแลผู้สูงอายุนั้น ก็ยังไม่มีรายละเอียดสำหรับการจัดซื้อผ้าอ้อมผู้ใหญ่…
’เมื่อเงินไม่ค่อยจะมี ในขณะที่การซื้อผ้าอ้อมผู้ใหญ่ก็ใช้เงินหลายบาท เราก็เลยนึกย้อนไปถึงตอนลูกยังเด็ก ที่สมัยนั้นไม่ได้ใช้ผ้าอ้อมสำหรับเด็กให้กับลูก แต่ใช้เป็นกางเกงสำหรับเด็กที่สามารถกันปัสสาวะซึมได้ เลยมีไอเดียว่าน่าจะนำมาทำสำหรับผู้ใหญ่ได้ แต่พอได้ไอเดียแล้วก็มีปัญหาเรื่องวัสดุอุปกรณ์ที่จะใช้ในการผลิต ซึ่งประเด็นนี้ก็มีความโชคดี เพราะได้รู้จักและคุ้นเคยกันดีกับช่างตัดเย็บ ชื่อ ’น้องเอ“ เจ้าของร้านตัดเย็บและซ่อมแซมเสื้อผ้าในท้องที่ ซึ่งเคยเป็นคอสตูมบริษัทบันเทิง ที่ยินดีจะช่วยผลิต“ …ในที่สุด “ผ้าอ้อมผู้ใหญ่แบบซักได้” ก็เกิดขึ้นได้
ไพลิน บอกเล่าต่อไปว่า… ได้ใช้เวลาในการเฟ้นหาวัสดุอุปกรณ์ที่เหมาะสมอยู่หลายเดือน และก็สรุปจบที่การใช้วัสดุคือ… ใช้ ผ้าร่มชนิดกันนํ้า ลักษณะเดียวกันกับที่ใช้ทำร่มกันแสง UV และใช้ ผ้าขูดขน ที่มีคุณสมบัติซับนํ้าได้ดี ถัดจากนั้นจึงเดินหน้าเข้าสู่ขั้นตอนของการตัดเย็บและทดลอง เพื่อให้มั่นใจว่าจะไม่มีของเหลวรั่วซึมออกมา แต่ก็พบปัญหาอีกว่า… ปริมาณปัสสาวะของผู้ใหญ่นั้นมีมากกว่าเด็ก ในขณะที่กางเกงสามารถรองรับได้เพียง 200 ซีซี เท่านั้น ทางทีมที่พัฒนาจึงนึกต่อไปถึงผ้าอนามัย ด้วยการปรับใช้แผ่นรองซับเพิ่มเข้าไปอีกชั้นหนึ่ง ให้สามารถรองรับของเหลวได้ถึง 300 ซีซี ซึ่งจะไม่เพิ่มการรองรับมากกว่านี้ ด้วยเกรงว่าผู้ป่วยอาจเกิดความไม่สบายตัวระหว่างสวมใส่ เนื่องจากความหนาของผ้าอ้อมดังกล่าวนี้
’เมื่อกระบวนการผลิตเสร็จสิ้น และผ่านการนำไปทดลองใช้ ก็ได้มีการปรับเพื่อให้ตอบโจทย์ผู้ป่วยมากที่สุด โดยเราปรับไปกว่า 6-7 ครั้งจนได้ออกมาแบบปัจจุบัน ผ้าอ้อมผู้ใหญ่แบบซักได้นี้จะมีทั้งรุ่นหนาและรุ่นบาง ใช้งานโดยดูจากปริมาณปัสสาวะของผู้ป่วย หากผู้ป่วยปัสสาวะมากในช่วงกลางวันก็จะให้ใช้แบบหนา ส่วนแบบบางอาจไว้ใช้ตอนกลางคืน เราเดินหน้าทำแจกคนไข้ โดยรายไหนที่มีความประสงค์ใช้ก็ให้เจ้าหน้าที่โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) ช่วยเลือกดูขนาดให้เหมาะสม ซึ่งเรามีขนาดตั้งแต่ S ถึง XL โดยจะมีสายคาด และแผ่นตีนตุ๊กแก เพื่อให้ปรับการใส่ได้สบาย และกระชับ ซึ่งหากมีหน่วยงานใดที่สนใจก็สามารถสั่งซื้อได้ ซึ่งก็จะช่วยทำให้ช่างได้มีรายได้เพิ่มด้วย“ …พยาบาลวิชาชีพชำนาญการพิเศษที่ชื่อ ไพลิน คนนี้ระบุ
พร้อมทั้งบอกเล่าอีกว่า… ผ้าอ้อมนี้จะแจกให้ผู้ป่วยรายละ 3 ชุด เอาไว้สำหรับใช้สลับ สามารถใช้งานไปได้นาน แต่หากผู้ป่วยมีปริมาณปัสสาวะเพิ่ม ก็สามารถขอผ้าอ้อมนี้เพิ่มได้…ถ้ามีเหลือในคลัง ซึ่งหากมีงบประมาณเหลือก็จะมีการเตรียมเผื่อเอาไว้ โดยต้นทุนที่ใช้ในการผลิตผ้าอ้อมผู้ใหญ่ซักได้นี้ จะตกอยู่ที่ชุดละเกือบ 1,000 บาท แต่ก็มีอายุการใช้งานนานถึง 3 ปี
การขอรับผ้าอ้อมผู้ป่วยแบบซักได้ในพื้นที่นี้นั้น ไพลิน บอกว่า… จะต้องเป็นไปตามหลักเกณฑ์ เช่น ผู้ป่วยที่มีปัญหาเรื่องการขับถ่าย มีปัญหาเรื่องการกลั้นปัสสาวะ-อุจจาระ หรือเป็นผู้ที่ต้องใช้ผ้าอ้อมผู้ใหญ่อยู่แล้ว แต่มีข้อจำกัดเรื่องกำลังซื้อ ทั้งนี้ งบประมาณจากกองทุน LTC ที่ระบุไว้ตามแผนนั้นยังไม่สามารถสนับสนุนเรื่องผ้าอ้อมให้ได้ทั้งปี ซึ่งบางรายต้องใช้วันละ 3 ชิ้น หรือตกเดือนละ 90 ชิ้น ก็คิดเป็นเงินจำนวนมาก ขณะที่ “ผ้าอ้อมผู้ใหญ่แบบซักได้” หากผู้ป่วยหรือญาติผู้ป่วยในพื้นที่มีความประสงค์จะขอรับ ก็สามารถติดต่อผ่านทางเจ้าหน้าที่ รพ.สต.หรือ Care Manager ในพื้นที่ได้ โดยจะมีการคัดกรอง หากตรงตามหลักเกณฑ์ทางเจ้าหน้าที่ก็จะเบิกไปให้ พร้อมทั้งสอนวิธีการใช้งาน และติดตามประเมินผลด้วย
’ก็ต้องเข้าใจว่านี่เป็นงบประมาณ ซึ่งเราก็มีงบบางส่วนที่ไม่เยอะ ซื้อได้คราวละ 1-2 แสนบาท แต่คนไข้ทั้งอำเภอมีเป็นร้อย ๆ คน เราจึงไม่สามารถที่จะซื้อแจกให้ได้ทุกคน แต่หากเปรียบเทียบกับผ้าอ้อมแบบใช้แล้วทิ้ง การใช้ผ้าอ้อมผู้ใหญ่แบบซักได้ก็ดูจะเป็นตัวเลือกที่ประหยัดกว่า โดยหากคำนวณจากราคาการซื้อผ้าอ้อมสำเร็จรูปทั่วไป แบบใช้แล้วทิ้ง ผืนละ 13 บาท ใช้วันละ 4 ชิ้น ก็คิดเป็นเงิน 52 บาท หรือเดือนละ 1,560 บาท ค่าใช้จ่ายส่วนนี้ต่อปีก็จะอยู่ที่ 18,720 บาท แต่หากใช้ผ้าอ้อมผู้ใหญ่แบบซักได้ ก็จะช่วยประหยัดค่าใช้จ่ายได้ถึงปีละ 15,512 บาท“
ทิ้งท้าย ไพลิน ตั้งศรีวงศ์ พยาบาลซึ่งสร้างสรรค์นวัตกรรม “ผ้าอ้อมผู้ใหญ่แบบซักได้” บอกว่า… ที่ผ่านมาเคยพูดคุยกับทางสาธารณสุขอำเภอ สะท้อนให้เห็นถึงปัญหาขยะจากผ้าอ้อมสำเร็จรูป ที่ยุคนี้พบเห็นได้ทั่วไปตามริมถนน ตามแหล่งนํ้า จึงได้มีการเสนอนวัตกรรมผ้าอ้อมซักได้นี้ต่อนายอำเภอ และได้รับการอนุมัติงบประมาณเพิ่มเติมกว่าแสนบาทเพื่อใช้สำหรับจัดซื้อ-จัดทำผ้าอ้อมผู้ใหญ่ซักได้ …ทั้งนี้ จากวิถีชีวิตพยาบาลที่ทำหน้าที่ดูแลผู้ป่วย ผู้สูงอายุ ที่มีภาวะพึ่งพิง พยาบาลรายนี้ยังให้ความใส่ใจกับทุกข์ผู้ป่วยเกี่ยวกับการต้องใช้ผ้าอ้อม นำสู่การสร้างสรรค์นวัตกรรมผ้าอ้อมผู้ใหญ่ซักได้ ที่… การใช้ผ้าอ้อมผู้ใหญ่ซักได้นี้ นอกจากจะประหยัดเงิน เป็นการช่วยเหลือผู้ป่วยที่ขาดความพร้อมด้านกำลังทรัพย์แล้ว…
ยังลดขยะ-ช่วยเรื่องสิ่งแวดล้อมด้วย.
แก้โจทย์ ‘พัฒนา’ ดูแลภาวะพึ่งพิง
’ทางโรงพยาบาลวังทองได้นำปัญหาของผู้สูงอายุในพื้นที่ที่มีภาวะพึ่งพิง ซึ่งขับถ่ายไม่สะดวก กลั้นอุจจาระ-ปัสสาวะไม่ได้ มาเป็นโจทย์ในการพัฒนา มีการตัดเย็บผ้าอ้อมผู้ใหญ่ที่สามารถซักและนำกลับมาใช้ใหม่ได้ ซึ่งเมื่อเทียบกับผ้าอ้อมแบบใช้แล้วทิ้ง สามารถช่วยประหยัดเงินค่าใช้จ่ายผู้ป่วยแต่ละรายได้ประมาณ 15,512 บาทต่อปี“ …นี่เป็นการระบุไว้โดย ทพ.อรรถพร ลิ้มปัญญาเลิศ รองเลขาธิการ สปสช. ถึงกรณี “ผ้าอ้อมผู้ใหญ่แบบซักได้” และเกี่ยวกับการช่วยเหลือผู้ป่วยในเรื่องผ้าอ้อมนั้น ทาง ทพ.อรรถพร ก็ระบุถึงการที่ สปสช.เพิ่มสิทธิประโยชน์ผ้าอ้อมผู้ใหญ่และแผ่นรองซับการขับถ่าย ว่า… ’ทำให้การดำเนินงานดูแลผู้สูงอายุทั่วประเทศสามารถดูแลได้อย่างมีคุณภาพมากยิ่งขึ้น“.
เชาวลี ชุมขำ : รายงาน
